سولماز زرداری، هاشم عطاپور*، اکبر مجیدی، رضا اکبرنژاد

چکیده:  

هدف: این مطالعه با مرور نظام‌مند متون پژوهشی در حوزۀ خدمات اطلاعاتی کتابخانه‌های عمومی به اقوام و اقلیت‌ها، به تحلیل وضعیت آن پژوهش‌ها از جنبه‌­های گوناگون می‌­پردازد. بر این اساس، موانع خدمت­دهی به اقوام و اقلیت­‌ها و راهبردهای رفع موانع مذکور بر اساس متون پژوهشی بررسی‌شده ارائه شده‌اند.

روش: مطالعۀ حاضر ازنظر هدف کاربردی، و مبتنی بر چارچوب مطالعه نظام‌مند پریسما انجام شده است. برای جمع‌آوری متون پژوهشی مرتبط در چند پایگاه‌ اطلاعاتی کلیدواژه‌های تخصصی این حوزه جست‌وجو صورت گرفت و تعداد 314 مدرک به زبان انگلیسی شناسایی شد. با مطالعه و بررسی چکیدۀ منابع، موارد تکراری و یا غیرمرتبط با موضوع حذف شدند. درنهایت، با اعمال پالایش اولیه، معیارهای ورود و خروج از مطالعه و کنترل توسط متخصصان، تعداد 40 متن پژوهشی انگلیسی برای مرور نظام‌مند انتخاب شدند. اطلاعات به‌دست‌آمده، با تلخیص مطالب در قالب جدول و نمودار ارائه شده است.

یافته‌­ها: مرور پژوهش‌­ها نشان داد که اغلب پژوهش‌های مرتبط با ارائۀ خدمات به اقوام و اقلیت‌ها در کتابخانه‌های عمومی به‌طور پراکنده صورت گرفته است و بیشتر آن‌ها در دنیای غرب و با استفاده از ابزارهای متعدد و گردآوری داده از کاربران مورد پیمایش قرار گرفته است. درمجموع، 17 مانع در قالبِ موانع مربوط به مدیریت کتابخانه، موانع ادراکی و ارتباطی، موانع مربوط به محیط خارجی و موانع مربوط به ماهیت اجتماع اقوام و اقلیت‌ها دسته‌بندی شدند. در این رابطه، 20 راهبرد ارائه‌شده و مصادیق اجرای آن نیز مورد توجه قرار گرفته است. در میان این راهبردها، استخدام کارکنان آشنا با فرهنگ و زبان اقوام و اقلیت‌ها، و توسعۀ حرفه‌ای آن‌ها، مجموعه­‌سازی حساس به فرهنگ و بازاریابی و تبلیغات کتابخانه‌های عمومی مهم‌ترین راهبردهای موفقیت در ارائۀ خدمت کتابخانه­های عمومی در جامعۀ چندفرهنگی است.

اصالت/ارزش: بررسی منابع اطلاعاتی داخلی و خارجی نشان داد تاکنون هیچ پژوهشی به مرور نظام‌­مند پژوهش‌های حوزۀ خدمات کتابخانه‌های عمومی در جوامع چندفرهنگی به اقوام و اقلیت‌ها نپرداخته است. ازاین‌رو، مرور منابع علمی و پژوهشی منتشرشده برای داشتن دیدی جامع نسبت به خدمات کتابخانه‌ای در جوامع چندفرهنگی ضروری است.

واژه‌های کلیدی: کتابخانه‌های عمومی، خدمات، جوامع چندفرهنگی، قومیت، اقلیت‌ها، مرور نظام‌مند